Ulica Obrońców

Obrońców to długa ulica, która zaczyna swój bieg na zachód od Nobla i kończy ślepo w okolicach Wału Miedzeszyńskiego, krzyżując się kolejno z ulicami: Styki, Królowej Aldony, Francuską, Poselską, Katowicką i Dąbrowiecką. W pierwotnych planach miała dochodzić aż do Międzynarodowej, jednak powojenna decyzja o wybudowaniu Szpitala Dziecięcego przy Niekłańskiej ostatecznie zmieniła te plany. Formalnie Obrońców ma swój pieszy odcinek także między Saską a Niekłańską.

Ulica została wytyczona w 1926 roku. Jej nazwa upamiętnia wszystkich, którzy kiedykolwiek bronili Polski.

Infrastruktura

Zabudowę Obrońców stanowią głównie domy i wille przedwojenne. Ulica jest jednokierunkowa na odcinku od Katowickiej do Francuskiej, w pozostałych częściach dwukierunkowa. Jej całkowita długość wynosi 675 metrów. Przez Obrońców przebiegają żadne trasy komunikacji miejskiej ani ścieżki rowerowe.
Zakres numerów: 1-47.

Historia

Ulica Obrońców znajduje się fragmentarycznie w najstarszej części Saskiej Kępy. Na odcinku między Wałem Miedzeszyńskim a Francuską większa część zabudowy powstała w okresie międzywojennym. W latach 1934-1938 pod ulicą Spółka Wodna Obwodu Wawerskiego przeprowadziła kryty kanał.
Architektura i historia ulicy wykorzystywane są obecnie przez instytucje publiczne i firmy prywatne, np. przy organizacji gier miejskich i spacerów z przewodnikiem.

Najważniejsze obiekty

Nr 1 ¬– Willa Łepkowskich wybudowana w 1932 roku według projektu Stanisława Kolendo. Dawna siedziba Szkoły Gospodarczej i ambasady Francji. Na elewacji budynku widoczne są charakterystyczne pilastry.

Nr 1a – Willa wybudowana w 1934 roku według projektu Romualda Gutta w 1934.

Nr 2 – Willa rodziny Ołdakowskich wybudowana w 1928 roku dla właścicieli kawiarni Italia według projektu Bohdana Pniewskiego. Po wojnie znajdowały się tam prywatne mieszkania; jedno z nich zajmował Andrzej Bogdan Jędraszko (ur. 1928) – urbanista, współautor Planu Ogólnego Warszawy (1954-59) i tzw. Karty Warszawskiej, autor kilkudziesięciu publikacji z zakresu planowania aglomeracji miejskich.

Nr 3 i 5 – Domy szeregowe wybudowane w 1937 roku według projektu Juliana Ambroziewicza.

Nr 4 – Dom wybudowany ok. 1955 roku.

Nr 9 – j.w.

Nr 10 – Willa Brzezińskich wybudowana w 1930 roku dla hodowców psów według projektu Piotra Kwieka. Określana mianem jednej z najbardziej ekstrawaganckich willi na Saskiej Kępie. Do jej charakterystycznych elementów zaliczamy: położony na dachu taras (wraz z daszkiem z okrągłym otworem), bulaje, cienkie słupy i falującą linię elewacji.

Nr 12 – Galeria Sztuk Pięknych, której nazwa pochodzi od jej właścicielki – Doroty van Vugt. Można tam podziwiać sztukę współczesną – malarstwo, fotografię oraz rzeźbę.

Nr 12a – Dom przedwojenny, w którym mieściła się słynna kawiarenka "Sułtan" wspominana w piosenkach Kaliny Jędrusik i Grzegorza Turnaua.

Nr 14 – Willa Wolskich wybudowana w 1927 roku według projektu Aleksandra Więckowskiego. Jej główne wejście ocienione jest arkadowym krużgankiem; od strony ogrodu znajduje się oranżeria.

Domy kolonii Łaskiego wybudowane według projektu Włodzimierza Galla. Domy szeregowe posiadają wspólne ściany nośne i tworzą zwartą pierzeję; wszystkie mają małe ganki, ogródki oraz frontony na fasadach. Na fasadach bocznych domów narożnych powstały balkony z tralkowymi balustradami. Jedna z wersji mówi, że do budowy domów wykorzystano materiały z rozebranego w latach 20. soboru Św. Aleksandra Newskiego. O inwestycji pisano w Kurierze Warszawskim z 1930: „Całość koloni Łaskiego wygląda ładnie i malowniczo, zwłaszcza ulica Obrońców, otwierająca prostą perspektywę w stronę Wawra, oświetlona lampami łukowymi, wywiera wrażenie dodatnie, dając przedsmak przyszłej dzielnicy willowej, podobnej do poznańskiego Sołacza”.

Dokładny opis zabudowań:

Nr 7 – wybudowany w 1926 roku na terenach należących do Jana Łaskiego. Do końca wojny jego właścicielem był Józef Stemler (1888-1966) – pedagog, dyrektor Polskiej Macierzy Skolnej, zastępca dyrektora Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu na Kraj w czasie II wojny światowej, jeden z oskarżonych w "procesie szesnastu". Przez krótki okres mieszkała tu Danuta Rinn wł. Danuta Smykla-Czyżewska (1936-2006) – znakomita polska piosenkarka. W latach 80. właścicielem domu został kuzyn Stemlera – Krzysztof Jacek Popkowski (1943-1993) – lekarz, dyrektor szpitala ginekologiczno-położniczego przy ul. Inflanckiej.

Nr 13 –budowany w latach 1926-29. Na fasadzie umieszczono kartusz herbowy oraz datę (1926).

Nr 15 – wybudowany w 1926 roku (także z kartuszem i napisem). W latach 1926-1992 mieszkała tu wybitna scenograf i malarka Teresa Roszkowska (1904-1992), która na własnej posesji została brutalnie zamordowana przez nieznanych do dziś sprawców. Przy wejściu tablica pamiątkowa.

Nr 11, 17, 19, 21, 23 – wybudowane w 1926 roku.

***

Nr 24 – Dom Małego Niewidomego Dziecka. Placówka ufundowana przez dawnego właściciela nieruchomości Kazimierza Sztajera (tablica pamiątkowa na gmachu).

Nr 25 – Willa Felicji Trembickiej wybudowana w 1934 roku według projektu Stanisława Nowickiego. Od 1939 roku – aż do czasu wybudowania kościoła na Nobla 16 na miejsce spalonej świątyni – działała tu kaplica. Willa stanowi doskonały przykład zastosowania stylu Art déco z elementami (np. basztą) nawiązującymi do architektury obronnej. Obecnie budynek pełni funkcje biurowe. W czasie powstania warszawskiego przez pięć dni w budynku mieścił się szpital wojenny.

Nr 26 – Willa Ambroziewicza wybudowana w 1938 roku według projektu własnego dla rodziny architekta. Julian Ambroziewicz (1899-1989) zaprojektował m.in. dom przy Francuskiej 15, a także wille przy Obrońców i Polselskiej. W latach 90. dom nadbudowano według projektu Krystyny Medalis.

Dom – z uwagi na charakterystyczną przezroczystą pionową szczelinę z luksferami – bywa nazywany domem z termometrem. Wyróżniającym go elementem jest również wykonana z żelbetu wysoka pergola. Nr 27 – Willa Ludwika Hirszfelda wybudowana w 1938 roku według projektu Józefa Łowińskiego. Przed wojną mieszkał tu lekarz-serolog Ludwik Hirszfeld (1884-1953).

Nr 28\30 – Budynek mieszkalny, w którym w 1948 roku mieściło się Biuro Zarządu Głównego Związku Polskich Artystów Plastyków. W tym właśnie miejscu artyści podejmowali Pablo Picassa po Kongresie Intelektualistów we Wrocławiu. Obecnie w gmachu mieści się Doświadczalna Pracownia Litografii (filia Centrum Promocji Kultury).

Nr 29 – Dom przedwojenny, w którym przez pewien czas mieszkał Tadeusz Błażejowski – architekt, scenograf, wykładowca na Wydziale Scenografii ASP (1949-1956), projektant wielu wystaw w Muzeum Literatury, współpracownik m.in. Teatru Powszechnego.

Nr 31 – Dom przedwojenny, w którym zamieszkiwał hrabia Ludgard Piotr Grocholski (1884-1954) – działacz społeczno-kulturalny, publicysta, założyciel Instytutu Heraldycznego w Krakowie. Jego dom był jednocześnie warszawską siedziba instytutu. W latach 1930-36 redagował tu i wydawał nieregularny miesięcznik "Herold". Przed wojną mieszkali tu także Anatol Minkowski (podpułkownik WP w II RP, zastępca dyrektora Departamentu Obrotu Pieniężnego Ministerstwa Skarbu, dyrektor Polskiego Instytutu Rozrachunkowego) i jego żona Anna z Zandów. Do grona lokatorów zaliczał się również przemysłowiec Karol Meyerhoff.

Nr 32 a – Przedwojenny dom zamieszkały przez Wiktorię Eleonorę Czechowską-Antoniewską ps. Victoria (ur. 1929) – rzeźbiarkę, która ma w swym dorobku ok. 400 medali, wiele rzeźb pełnych, portretów, popiersi na cokole, medalionów i tablic pamiątkowych.

Nr 33 – Willa Filarewicza wybudowana w 1936 roku według projektu Józefa Vogtmana w stylu modernizmu historycznego. W latach 1971-1990 swoją siedzibę miała tu Ambasada Islamskiej Republiki Afganistanu. Później została przebudowana wewnątrz i podzielona na trzy mieszkania.
Wyróżnia ją m.in. herbowy kartusz nad wejściem, półkoliste okno oraz pilastry

Nr 36/38 – Dom wielorodzinny wybudowany w 1955 roku w trakcie zabudowy ul. Nobla.

Nr 39: Willa Filarewicza wybudowana w 1936 roku według projektu Józefa Vogtmana. W czasie międzywojennym Edward Zimny prowadził tu kawiarnię Camping z ogródkiem.

Nr 45 – Dom wielorodzinny wybudowany w 1936 roku według projektu Borysa Zinserlinga.

Nr 47/47a – Dom wielorodzinny wybudowany w 1955 roku w trakcie zabudowy ul. Nobla.